สมัน

สมัน, เนื้อสมัน, กวางเขาสุ่ม

          สมันเป็นกวางขนาดกลาง มีเขาสวยงามมากจนได้ชื่อว่าเป็นกวางที่สวยงามที่สุดชนิดหนึ่งของโลก น้ำหนัก 100-120 กิโลกรัม ขนหยาบสีน้ำตาลเข้ม ด้านล่างลำตัวและบริเวณแก้มจางกว่า บริเวณจมูกสีเข้มหรือสีดำ สีบริเวณขาและหน้าผากค่อนข้างอมแดง ใต้หางสีขาว ขนแผงคอยาวประมาณ 5 เซนติเมตร เขาสมันตีวงกว้าง โค้ง และแตกกิ่งมาก ดูเหมือนสุ่มหงาย จึงมีชื่ออีกชื่อว่า "กวางเขาสุ่ม" การแตกกิ่งมักจะแตกออกเป็นสองกิ่งเสมอ โดยเฉลี่ยเขาแต่ละข้างมีจำนวนกิ่งทั้งสิ้น 8-9 กิ่ง เคยมีบันทึกว่ามีสมันที่เขาแตกกิ่งมากถึง 33 กิ่ง 

          สมันตัวผู้จะมีเขา ส่วนสมันตัวเมียจะไม่มีเขาและดูคล้ายละมั่งมาก จึงมีความเชื่อว่าสมันมีเฉพาะตัวผู้เท่านั้น และสมันตัวผู้ผสมพันธุ์กับละมั่งจะให้ลูกเป็นสมันหรือละมั่งก็ได้

          สมันอยู่กันเป็นฝูงเล็ก ประกอบด้วยตัวผู้เต็มวัยหนึ่งตัว ที่เหลือคือตัวเมียและลูก ตอนกลางวันสมันมักหลับพักผ่อนอยู่ในร่มไม้หรือดงหญ้าสูง ออกหากินเวลาเย็นจนถึงรุ่งเช้า อาหารหลักคือหญ้า ชอบอยู่ในป่าโปร่งหรือทุ่งหญ้าน้ำแฉะ ไม่ชอบป่าทึบ เมื่อฤดูน้ำหลาก สมันจึงต้องหนีไปอยู่บนเนินที่น้ำท่วมไม่ถึงซึ่งกลายเป็นเกาะกลางทุ่ง จึงถูกนายพรานล้อมฆ่าได้ง่าย

          สมันตัวสุดท้ายในธรรมชาติสูญพันธุ์ไปในปี พ.ศ.2475 สมันตัวนี้เป็นสมันตัวผู้ที่อยู่ในจังหวัดกาญจนบุรี ถูกยิงตายโดยเจ้าหน้าที่ตำรวจ ส่วนสมันเลี้ยงตัวสุดท้ายเป็นสมันตัวผู้ที่ถูกเลี้ยงไว้ในวัดแห่งหนึ่งในจังหวัดสมุทรสาคร และถูกคนขี้เมาตีตายไปในปี พ.ศ.2481 หลังจากนั้นก็ไม่มีใครเคยเห็นสมันอีกเลย ซากที่สมบูรณ์ของสมันมีเพียงซากเดียวเท่านั้น เก็บอยู่ในกรุงปารีส ซึ่งเป็นซากของสมันตัวที่อาศัยอยู่ในสวนพฤกษศาสตร์ (Jardin des Plantes) ในปี พ.ศ.2410 และก่อนหน้าที่สมันจะสูญพันธุ์ มีความพยายามจากจากชาวต่างชาติในการจับมาเพาะเลี้ยง แต่ก็ล้มเหลวเนื่องจากทางเจ้าหน้าที่ของไทยไม่ให้ความร่วมมือและไม่ให้ความสำคัญ

รู้หรือไม่?          

-สมันพบได้ในที่ราบลุ่มเจ้าพระยาของประเทศไทยเท่านั้น

-ในโลกมีกวางทั้งหมด 43 ชนิด สมันเป็นกวางชนิดเดียวที่สูญพันธ์ุไปแล้ว

-เขาของสมันส่วนหนึ่งได้ถูกทำลายโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เช่น ทำเป็นด้ามมีด หรือบดทำยาจีน

-ในสมัยก่อน ชาวบ้านจะเอาเขาสมันตากแห้งสวมศรีษะ เพื่อให้สมันคิดว่าเป็นสมันตัวผู้ และเข้าไปฆ่าได้อย่างง่ายดาย